Zeepkruid

Zeepkruid
Saponaria officinalis
Anjerfamilie
---------------------------------------------------------------
Bloeiend zeepkruid is een opvallende, sierlijke plant, die met zijn vele, lichtroze bloemen al van verre de aandacht trekt. Het is van oorsprong een Midden- en Zuideuropese plant, die met de landbouwende mens naar onze streken is gereisd.

De bloem heeft twee stijlen, terwijl vier of vijf gebruikelijk is bij de anjerfamilie. Er zijn 2 kransen van 5 meeldraden, die na elkaar rijpen. Pas daarna kan bestuiving van de stempels plaatsvinden.
Zelfbestuiving is hierdoor uitgesloten.

De bloemen verspreiden vooral ’s nachts een heerlijk zoete geur en lokken daarmee nachtvlinders. De nectar zit diep in de kroonbuis en is alleen met lange roltongen bereikbaar. Overdag proberen vooral hommels in de bloem in te breken om bij de nectar te komen. Ze bijten daartoe een gaatje onderin de kroonbuis, waarvan ook andere insecten weer dankbaar gebruik maken. Omdat er dan geen contact is met meeldraden en stempels, komt er zo geen bestuiving tot stand.

Als er wel vruchtzetting heeft plaatsgevonden, kan het anjeruiltje de pret bederven, door een eitje in het vruchtbeginsel te leggen. Het rupsje eet vervolgens de doosvrucht leeg. Dit komt allemaal heel veel voor, maar dankzij de lange wortelstokken kan de plant zich goed handhaven en zelfs flink woekeren.

Deze wortelstokken werden gekneusd en het sap werd met water gemengd als zeep gebruikt. Recent onderzoek wees echter uit, dat de stengels en bladeren effectiever zijn.
Het gebruik bestaat nog altijd. Museumrestaurateurs reinigen hiermee kwetsbaar oud textiel, zoals antieke kostuums en gobelins. Vroeger gebruikte ook de wolindustrie veel zeepkruid. Het werd er speciaal voor gekweekt.
Het ultieme fijnwasmiddel dus, maar u zult het niet in de schappen van de supermarkt vinden.

Bladeren en wortel kenden veel medicinale toepassingen, o.a. als bloedzuiverend, slijmoplossend en laxerend middel. Het wordt nog steeds in mondwater en tandpasta verwerkt.
De bloemen werden wel als parfumerende stof gebruikt.

De betekenis van de naam zeepkruid behoeft geen nadere uitleg meer.
De wetenschappelijke naam ‘Saponaria officinalis’ komt van ‘saponine’, een werkzame, maar giftige,  zeepachtige stof en ‘officinalis’ wat ‘uit de apotheek’ betekent en verwijst naar de medicinale toepassingen.